Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà
Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến là một bài thơ tiêu biểu thể hiện tình bạn chân thành và mộc mạc trong thơ ca Việt Nam. Với ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gần gũi, bài thơ đã khắc họa một khung cảnh tiếp bạn đặc biệt, qua đó tôn vinh giá trị cao đẹp của tình bạn trong cuộc sống.
Hãy cùng phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà để cảm nhận rõ hơn sự tinh tế trong ngôn từ và ý nghĩa sâu sắc mà Nguyễn Khuyến gửi gắm qua từng câu chữ.
Phân tích bài thơ bạn đến chơi nhà chi tiết siêu hay
Viết về tình bạn là một chủ đề quen thuộc trong thơ ca cổ điển. Trong đó, tình bạn sâu sắc nhất có lẽ chính là mối giao hảo giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê, đặc biệt khi Dương Khuê qua đời.
Đáng chú ý hơn, trong bài thơ Bạn đến chơi nhà, tình cảm ấy được Nguyễn Khuyến thể hiện một cách gần gũi, thân mật và đầy trân trọng. Đồng thời, bài thơ còn gửi gắm quan điểm sâu sắc của ông về mối quan hệ giữa vật chất và tình cảm.
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Bác đến chơi đây, ta với ta.
Gặp lại bạn tốt sau thời gian dài xa cách, hẳn ai cũng vui mừng khôn xiết. Nguyễn Khuyến cũng không ngoại lệ, niềm vui hội ngộ bạn cũ được ông thể hiện qua lời chào tự nhiên, thân tình, nhưng lại được nâng lên thành những câu thơ đầy ý nhị:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Cách xưng hô “em” mang đến sự tự nhiên, gần gũi, thể hiện niềm vui chân thành khi đón người bạn tri âm đến thăm. Ở chốn quê nhà, sự thân mật càng trở nên cần thiết, và có lẽ chỉ với một câu thơ – lời chào giản dị đã diễn tả trọn vẹn niềm vui của tác giả khi gặp lại bạn. Tuy nhiên, sau lời chào, câu thơ lại trở nên có chút ngập ngừng, lúng túng khi tiếp đón bạn.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Lối nói hài hước của Nguyễn Khuyến thể hiện sự tiếp đón bạn một cách mộc mạc, giản dị theo đúng kiểu “cây nhà lá vườn”. Ông đã cường điệu hoàn cảnh thiếu thốn của mình đến mức dường như chẳng có gì để mời bạn, tạo nên sự hóm hỉnh và chân thực trong lời thơ.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Chúng ta dễ dàng hiểu được vì sao sau lời chào bạn, tác giả lại nhắc đến chợ – nơi có thể mua sắm đủ món ngon để tiếp đãi. Tiếc thay, chợ lại ở xa, mà chủ nhà thì vắng nhà. Trong không gian nghệ thuật này, hình ảnh nổi bật chỉ là tác giả và người bạn (hai người), cùng với hoàn cảnh đặc biệt ấy.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Đến cả miếng trầu cũng không có – một điều tưởng chừng quá đỗi nghèo nàn, bởi miếng trầu vốn là đầu câu chuyện. Những thứ khác như cá, gà, bí, dưa… cũng chẳng có. Nhưng chính sự thiếu thốn ấy lại ngầm thể hiện sự cao quý, tôn nghiêm trong tình bạn. Đó là một tình bạn chân thành, thân thiết, không dựa trên vật chất.
Kết thúc bài thơ là sự “bùng nổ” của ý tưởng và cảm xúc, khẳng định rằng bạn bè không cần những mâm cơm đủ đầy hay món ngon vật lạ, mà chỉ cần một tấm lòng, một tình cảm chân thành là đủ.
Bác đến chơi đây, ta với ta
Lần thứ hai từ “chú” xuất hiện trong bài thơ càng thể hiện rõ tình cảm sâu sắc và sự trân trọng mà tác giả dành cho bạn. Bác không quản tuổi già, sức yếu, đường xa để đến thăm, điều đó còn gì quý hơn.
Với họ, tình bạn là trên hết, không gì có thể thay thế được tình bạn tri kỷ. Của cải vật chất không phải là “không có”, mà chính là sự “có” của tình thân tri kỷ. Chữ “ta” trong bài thơ không chỉ là đại từ nhân xưng mà còn thể hiện sự gắn kết: “chú”, “ta”, và “chúng ta” giờ đây không còn khoảng cách.
Dù là hai con người riêng biệt, nhưng họ lại có chung suy nghĩ, tình cảm và lý tưởng. Họ xem nhẹ vật chất, đề cao tình cảm, sự gắn bó keo sơn được xây dựng trên nền tảng tình bạn chân thành. Tình bạn của họ là điều quý giá nhất, không gì có thể sánh được. Tôi vẫn nhớ lần Nguyễn Khuyến vừa khóc vừa viết:
Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua
Câu thơ nghĩ, đắn đo muốn viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa?
Giường kia, treo những hững hờ
Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn
Trong bài thơ này, có lẽ đó chính là cuộc trò chuyện giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê, biểu tượng cho tình bạn keo sơn, gắn bó của họ. Qua câu thơ, ta thấy hình ảnh hai người cùng nhau uống rượu, làm thơ… tất cả đều gắn kết, không thể tách rời.
Tình bạn sâu sắc ấy không chỉ thể hiện qua bài thơ Khóc Dương Khuê, mà còn được khắc họa trong nhiều vần thơ khác của Nguyễn Khuyến, nơi tình bạn chân thành và đậm đà được bộc lộ một cách trọn vẹn.
Từ trước bảng vàng nhà sẵn có
Chẳng qua trong bác với ngoài tôi
(Gửi bác Châu Cầu)
Đến thăm bác, bác đang đau ốm
Vừa thấy tôi bác nhổm dậy nga
Bác bệnh tật, tôi yếu gầy
Giao du rồi biết sau này ra sao
(Gửi thăm quan Thượng Thư họ Dương)
Bài thơ được sáng tác theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc niêm, luật, đối và bằng trắc.
Ngôn ngữ sử dụng trong bài thơ giản dị nhưng đầy tao nhã, tự nhiên, tạo cảm giác như Nguyễn Khuyến đã xuất thần mà viết nên những câu thơ này. Đoạn thơ đầy cảm xúc ấy không chỉ là minh chứng cho một hồn thơ đẹp, mà còn phản ánh tình bạn sâu sắc, cao quý.
Tình bạn của Nguyễn Khuyến mang nét trong sáng, chân thành, hoàn toàn đối lập với thái độ thực dụng được Nguyễn Bỉnh Khiêm lên án trong câu thơ: “Còn bạc còn tiền còn đệ tử – Hết cơm hết rượu hết ông tôi”.
Dù sống cách nhau hàng trăm năm, cả hai nhà thơ đều chia sẻ một tâm hồn cao thượng: nhân hậu, thủy chung và trong sáng. Tấm lòng ấy chính là một tấm gương sáng, đáng để muôn đời noi theo.
